സഹകരണ വിദ്യാഭ്യാസവും പരിശീലനവും കാലോചിതമാവണം
ശശികുമാര്‍ എം.വി.
( ഡയരക്ടര്‍, ഇന്‍സ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് ഓഫ്
കോ – ഓപ്പറേറ്റീവ് മാനേജ്‌മെന്റ്, കണ്ണൂര്‍ )
സഹകരണ മേഖലയില്‍ വിദ്യാഭ്യാസവും പരിശീലനവും ഒരേസമയം
ലക്ഷ്യവുമാണ്, മാര്‍ഗവുമാണ്. സഹകരണ പ്രവര്‍ത്തനം എന്നതു
നല്ല സഹകാരികളെ മാത്രമല്ല നല്ല പൗരന്മാരെയും വാര്‍ത്തെടുക്കാനുള്ള ശ്രമമാണ്.
ഈ ലക്ഷ്യത്തിലേക്കുള്ള യാത്രയില്‍ നമ്മുടെ സഹകരണ മേഖലയില്‍വിദ്യാഭ്യാസ –
പരിശീലന പദ്ധതികള്‍ പുതുക്കിപണിയേണ്ടതുണ്ടോ? അതേപ്പറ്റി ഒരാലോചന.
തത്വങ്ങളുടെ തത്വം ( Principle of Principles) എന്ന നിലയില്‍ വിശേഷിപ്പിക്കപ്പെടുന്ന സഹകരണ വിദ്യാഭ്യാസവും പരിശീലനവും സഹകരണ പ്രസ്ഥാനം എന്നും പ്രാധാന്യം കൊടുത്ത ഒരു വിഷയമായിരുന്നു എന്നതില്‍ തര്‍ക്കമില്ല. ബ്രിട്ടനിലെ റോക്‌ഡെയ്‌ലിലെ നെയ്ത്തുകാര്‍ 1844 ല്‍ രൂപവത്കരിച്ച ഉപഭോക്തൃ സംഘം പഠനത്തിനും അതുവഴിയുള്ള ബോധവത്കരണത്തിനും മതിയായ പ്രാമുഖ്യം നല്‍കിയിരുന്നു. ഏകദേശം രണ്ടു വര്‍ഷം ചര്‍ച്ച ചെയ്തു രൂപവത്കരിച്ച റോക്ക്‌ഡെയ്ല്‍ റൂള്‍സ് ആണ് അന്താരാഷ്ട്ര സഹകരണ സഖ്യം ( ICA ) പോലും സഹകരണ തത്വങ്ങളായി പിന്തുടര്‍ന്നത്. 1937 ല്‍ സഹകരണ തത്വങ്ങള്‍ അന്തര്‍ദേശീയ തലത്തില്‍ ICA പ്രഖ്യാപിച്ചപ്പോള്‍ ഏഴ് തത്വങ്ങളില്‍ ഒന്നായിരുന്നു സഹകരണ വിദ്യാഭ്യാസം. പിന്നീട് 1967 ലെ പുനരാവിഷ്‌കരണത്തിലും സഹകരണ വിദ്യാഭ്യാസത്തിനും പരിശീലനത്തിനും തത്വങ്ങളുടെ കൂട്ടത്തില്‍ സ്ഥാനം ലഭിച്ചു. 1995 ല്‍ തത്വങ്ങളില്‍ കാലോചിതമായ പരിഷ്‌കാരങ്ങള്‍ കൊണ്ടുവന്നു സഹകരണ വിദ്യാഭ്യാസം, പരിശീലനം, അറിവ് എന്ന രീതിയില്‍ ഈ തത്വത്തെ പുനരാവിഷ്‌കരിച്ചപ്പോഴും സഹകരണത്തിന് ഒഴിച്ചുകൂടാന്‍ പറ്റാത്ത ഒരു വിഷയമെന്ന നിലയില്‍ത്തന്നെയാണ് അന്താരാഷ്ട്ര സഹകരണ സഖ്യം ഇതിനെ കണ്ടത് എന്ന് അനുമാനിക്കണം.
വിദ്യാഭ്യാസം, പരിശീലനം എന്നിവ മറ്റ് ആറ് തത്വങ്ങളുടെ പ്രയോഗികവത്കരണത്തിന് അത്യന്താപേക്ഷിതമാണ്. വിദ്യാഭ്യാസവത്കരിക്കപ്പെട്ട അംഗങ്ങള്‍ക്കു മാത്രമേ സ്വമേധയാ ഈ പ്രസ്ഥാനത്തിലേക്കു കടന്നുവരാന്‍ കഴിയൂ. മാത്രമല്ല, ജനാധിപത്യവേദികളായ പൊതുയോഗം, ഭരണസമിതി എന്നിവയുടെ ഗൗരവതരമായ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങള്‍ക്കു വിദ്യാഭ്യാസവത്കരണം ആവശ്യമാണ്. അംഗപങ്കാളിത്തം ആവശ്യമായ രീതിയില്‍ കിട്ടണമെങ്കില്‍ അംഗങ്ങള്‍ സംഘത്തിന്റെ സാമ്പത്തിക പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളുടെ എല്ലാ വശങ്ങളും മനസ്സിലാക്കിയിരിക്കണം. സംഘവും മറ്റു സംഘങ്ങളുമായുള്ള സഹകരണം നടക്കണമെങ്കില്‍ അതിന്റെ പ്രസക്തിയെയും അതിലൂടെ സംഘത്തിനുണ്ടാകുന്ന നേട്ടങ്ങളെയുംകുറിച്ച് അവര്‍ അറിഞ്ഞിരിക്കണം. തങ്ങള്‍ക്കു ലഭ്യമായ അധികാരവും സ്വയംഭരണാവകാശവും മനസ്സിലാക്കാനും അതിലൂടെ സംഘത്തിനു നടപ്പാക്കാവുന്ന സാമൂഹിക ഉത്തരവാദിത്തങ്ങള്‍ തിരിച്ചറിയാനും വിദ്യാഭ്യാസ – പരിശീലന പരിപാടികള്‍ക്കു സാധിക്കണം. ഈ രീതിയില്‍ എല്ലാ തത്വങ്ങളെയും പ്രവര്‍ത്തനപഥത്തിലെത്തിക്കാനും സഹകരണ സംഘങ്ങളെ ഊര്‍ജസ്വലമാക്കാനും വിദ്യാഭ്യാസ – പരിശീലന വിഷയങ്ങള്‍ക്ക് ഒരു പുനരാഖ്യാനം ആവശ്യമാണ് എന്നു കരുതാം. അതുകൊണ്ടുതന്നെയാണ് ഇതിനെ തത്വങ്ങളുടെ തത്വം എന്നു വിശേഷിപ്പിക്കുന്നതും.
അംഗങ്ങളെയും ഭരണസമിതിയംഗങ്ങളെയും ജീവനക്കാരെയും പൊതുജനത്തെയും ഉള്‍പ്പെടുത്തിക്കൊണ്ടുള്ള ഒരു വിദ്യാഭ്യാസ – പരിശീലന പ്രവര്‍ത്തനമാണു സഹകരണ മേഖലക്കാവശ്യം. ഇതിലൂടെ കാഴ്ചപ്പാടില്‍ വ്യക്തത വരുത്താനും മാറ്റങ്ങളെ തിരിച്ചറിയാനും ശേഷി കൂട്ടാനും സൃഷ്ടിപരത ( Creativtiy ) കൊണ്ടുവരാനും വിവിധങ്ങളായ വൈദഗ്ധ്യം ആര്‍ജിക്കാനും മികവിന്റെ തലത്തിലേക്ക് അംഗങ്ങളെയും സംഘങ്ങളെയും ഉയര്‍ത്താനും സാധിക്കണം.
ലക്ഷ്യവും
മാര്‍ഗവും
വിദ്യാഭ്യാസവും പരിശീലനവും ഒരു ലക്ഷ്യമാണോ മാര്‍ഗമാണോ എന്ന ചര്‍ച്ച എന്നും ഉയര്‍ന്നുവരാറുണ്ട്. സഹകരണത്തില്‍ ഒരേ സമയം ഇതു ലക്ഷ്യവുമാണ്, മാര്‍ഗവുമാണ്. കാരണം, സഹകരണം എന്നും ഒരു സാമ്പത്തിക പ്രസ്ഥാനവും വിദ്യാഭ്യാസ പ്രസ്ഥാനവുമായി പ്രവര്‍ത്തിച്ചിരുന്നു. ഉദാഹരണമായി, പ്രശസ്ത ചിന്തകനായ പ്രൊഫ. കോള്‍ സൂചിപ്പിച്ചതുപോലെ ഓവനിസം ( റോബര്‍ട്ട് ഓവന്റെ സഹകരണ പരിഷ്‌കരണങ്ങള്‍ ) തൊഴിലാളികളില്‍ ഒരു പുതിയ തൊഴില്‍ സംസ്‌കാരം സൃഷ്ടിക്കാനുദ്ദേശിച്ചുള്ളതായിരുന്നു. അതുപോലെ, റോക്‌ഡെയ്ല്‍ പയനിയേഴ്‌സിനു സംഘപ്രവര്‍ത്തനങ്ങള്‍ നല്ല സഹകാരികളെ വാര്‍ത്തെടുക്കാനുള്ള ഒരു മാര്‍ഗമായിരുന്നു. മാത്രമല്ല, അതു നല്ല പൗരന്മാരെ വാര്‍ത്തെടുക്കാനുള്ള ശ്രമം കൂടിയായിരുന്നു. സഹകരണത്തിന് ഇന്നാവശ്യം സഹകരണ ബോധമുള്ള നല്ല അംഗങ്ങളെ / പൗരന്മാരെ വാര്‍ത്തെടുക്കുക എന്നതു തന്നെയാണ്. മറ്റൊരു രീതിയില്‍ പറഞ്ഞാല്‍, സഹകരണ മേഖലയില്‍ ഓര്‍ഗനൈസേഷണല്‍ സിറ്റിസെന്‍ഷിപ് ബിഹേവിയര്‍ ( OCB ) വളര്‍ത്തിയെടുക്കുക എന്നതാണു വിദ്യാഭ്യാസ – പരിശീലനങ്ങള്‍ കൊണ്ടുദ്ദേശിക്കുന്നത്.
അംഗവിദ്യാഭ്യാസം തത്വത്തില്‍ മാത്രം ഒതുങ്ങി നില്‍ക്കുന്നു എന്ന നിര്‍ഭാഗ്യകരമായ അവസ്ഥയാണ് ഇന്നു നിലനില്‍ക്കുന്നത്. സഹകരണ വിദ്യാഭ്യാസത്തിനായി സംഘങ്ങള്‍ ഒരു നിശ്ചിത തുക സര്‍ക്കാര്‍ എജന്‍സിയിലേക്ക് ഒടുക്കുന്നുണ്ടെങ്കിലും അതിന്റെ സൗകര്യങ്ങള്‍ ഉപയോഗപ്പെടുത്താന്‍ തയാറാവുന്നില്ല. സഹകരണ സംഘത്തില്‍ അംഗത്വം സ്വീകരിക്കുമ്പോള്‍ത്തന്നെ സഹകരണത്തിന്റെ ചില അടിസ്ഥാന വിഷയങ്ങള്‍ മനസ്സിലാക്കാനുതകുന്ന തരത്തിലുള്ള ലഘുലേഖ നല്‍കി ബോധവല്‍ക്കരണം സാധ്യമാക്കാം. ഇക്കാലത്ത് എഴുത്തും വായനയും അറിയുന്നവരാണു ഭൂരിപക്ഷം പേരും. അതുകൊണ്ടുതന്നെ മേല്‍സൂചിപ്പിച്ച മാര്‍ഗങ്ങള്‍ അവലംബിക്കുകവഴി അംഗങ്ങളെ ബോധവല്‍ക്കരിക്കാന്‍ ഒരു പരിധിവരെ സാധിക്കും. ഇതിനുപുറമേ, അംഗങ്ങളുടെ വാര്‍ഡ് തലത്തിലുള്ള യോഗങ്ങള്‍ സംഘടിപ്പിച്ച്് സംഘത്തിന്റെ പ്രവര്‍ത്തനവുമായി ബന്ധപ്പെടുന്ന അംഗങ്ങളുടെ വിവിധ പ്രശ്‌നങ്ങള്‍ ചര്‍ച്ച ചെയ്്തും ബോധവല്‍ക്കരണം സാധ്യമാക്കാം. ഇത്തരം സംവാദങ്ങള്‍ വഴി അംഗങ്ങളുടെ പ്രതീക്ഷകള്‍ക്കനുസൃതമായ ഉല്‍പ്പന്നങ്ങളും സേവനങ്ങളും രൂപപ്പെടുത്തിയെടുക്കാന്‍ സംഘങ്ങള്‍ക്കു സാധിക്കും. അതായത് , ഔപചാരിക വിദ്യാഭ്യാസ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങള്‍ക്കപ്പുറം അനൗപചാരിക വഴികളും സംഘങ്ങള്‍ തേടേണ്ടതുണ്ട്.
അറിവ്
പങ്കു വെക്കുക
ഔപചാരിക വിദ്യാഭ്യാസ – പരിശീലന സൗകര്യങ്ങള്‍ക്കു പുറമെ പൊതുയോഗം, ഭരണസമിതി യോഗങ്ങള്‍ എന്നിവയും അറിവ് പങ്കു വെക്കാനുള്ള വേദിയാക്കി മാറ്റണം. പൊതുയോഗങ്ങളില്‍ നടക്കുന്ന സാമ്പ്രദായിക ചര്‍ച്ചകള്‍ക്കു പുറമേ സഹകരണ വിഷയങ്ങളില്‍ പ്രഭാഷണങ്ങളും , സാധ്യമാണെങ്കില്‍ പ്രശ്‌നോത്തരികളും , മറ്റും സംഘടിപ്പിച്ചു സഹകരണ വിദ്യാഭ്യാസത്തിനുള്ള വഴികള്‍ തുറക്കാവുന്നതാണ്. സഹകരണ വിഷയങ്ങള്‍ കൂടുതല്‍ മനസ്സിലാക്കാനും പഠിക്കാനുമുതകുന്ന തരത്തില്‍ ഇത്തരം പരിപാടികളെ സജ്ജീകരിക്കാവുന്നതാണ്. സഹകരണ വിദ്യാഭ്യാസം ഭരണസമിതിയംഗങ്ങളില്‍ കാര്യമായി നടപ്പാക്കുന്നതിനായി ഭരണസമിതികള്‍ അധികാരമേറ്റ് ഒരു മാസത്തിനുള്ളില്‍ത്തന്നെ തങ്ങളുടെ അധികാരങ്ങളും ചുമതലകളും മനസ്സിലാക്കാനും അതിനനുസൃതമായി പ്രവര്‍ത്തിക്കാനുമുള്ള ഇന്‍ഡക്ഷന്‍ ( Induction ) പരിശീലനം നല്‍കാവുന്നതാണ്. ഇത്തരം പരിശീലനങ്ങള്‍ക്കു നിര്‍ബന്ധിത സ്വഭാവം നല്‍കാന്‍ നിയമത്തിലും ചട്ടങ്ങളിലും ഭേദഗതികള്‍ വരുത്തുന്നതു നല്ലതായിരിക്കും.
ഭരണസമിതിയംഗങ്ങള്‍ ചുമതലയേറ്റെടുക്കുന്നതിനു മുമ്പായി അവര്‍ക്കാവശ്യമായ വിദ്യാഭ്യാസ ബോധവത്കരണ പരിപാടികള്‍ സംഘംതലത്തില്‍ത്തന്നെ നടത്താവുന്നതാണ്. മേഖലയുമായി ബന്ധപ്പെട്ട വിവിധ വിഷയങ്ങളില്‍ ഭരണസമിതി യോഗങ്ങളില്‍ ചര്‍ച്ച സംഘടിപ്പിക്കാം. ആവശ്യഘട്ടങ്ങളില്‍ മേഖലയിലെ വിദഗ്ധരെ ഉള്‍പ്പെടുത്തി ഭരണസമിതി യോഗങ്ങളില്‍ ഹ്രസ്വ പ്രഭാഷണവും സംഘടിപ്പിക്കാവുന്നതുമാണ്. ഈ രീതിയിലുള്ള നിരന്തരമായ ഇടപെടലിലൂടെ മാത്രമേ ഗുണപരമായ ഉയര്‍ച്ചയുള്ള സംഘത്തെ വളര്‍ത്തിയെടുക്കാന്‍ കഴിയൂ.
അതുപോലെ ജീവനക്കാരുടെ കാര്യം. ജോലിയില്‍ പ്രവേശിക്കുമ്പോള്‍ത്തന്നെ സഹകരണ മൂല്യങ്ങള്‍ അടക്കമുള്ള വിഷയങ്ങളില്‍ കാലോചിതമായ അവബോധം സൃഷ്ടിക്കുന്ന തരത്തിലുള്ള ഇന്‍ഡക്ഷന്‍ പരിശീലനം നല്‍കാവുന്നതാണ്. ഇത്തരം പരിശീലനത്തിനു പ്രാധാന്യം നല്‍കാന്‍ കാരണങ്ങളുണ്ട്. സഹകരണത്തിന്റെ പ്രസക്ത വിഷയങ്ങളായ അംഗക്ഷേമം, അംഗപങ്കാളിത്തം, അംഗങ്ങളുടെ നിയന്ത്രണം, നേതൃത്വ വികസനം എന്നീ ലക്ഷ്യങ്ങള്‍ പാര്‍ശ്വവത്കരിക്കപ്പെടുകയും വാണിജ്യ ലക്ഷ്യങ്ങളായ ലാഭം, സാമ്പത്തിക വളര്‍ച്ച, വിപുലീകരണം എന്നിവയ്ക്ക് അമിത പ്രാധാന്യം നല്‍കപ്പെടുകയും ചെയ്യുന്നതു കുറച്ചു കാലമായി കണ്ടുവരുന്ന പ്രവണതയാണ്. ഒരേസമയം അംഗങ്ങളുടെ താല്‍പ്പര്യങ്ങളും വ്യാപാര താല്‍പ്പര്യങ്ങളും നേടുമ്പോള്‍ മാത്രമേ യഥാര്‍ഥ സഹകരണ സംഘം എന്ന തലത്തിലേക്ക് ഉയരാന്‍ കഴിയൂ. മേല്‍ സൂചിപ്പിച്ച വിഷയങ്ങള്‍ക്കു മതിയായ പ്രാധാന്യം നല്‍കുമ്പോള്‍ മാത്രമേ വിദ്യാഭ്യാസത്തിനും പരിശീലനത്തിനും പ്രസക്തി കൈവരിക്കാനാവൂ.
അംഗങ്ങള്‍, ഉപഭോക്താക്കള്‍ എന്നിവരുമായുള്ള അഭിമുഖങ്ങളും വിവരക്കൈമാറ്റത്തിനുള്ള അവസരങ്ങളാക്കാം. സഹകരണ സംഘങ്ങള്‍ക്കു മറ്റ് ഔപചാരിക വിദ്യാഭ്യാസ സ്ഥാപനങ്ങളുമായി സഹകരിച്ച് പ്രവര്‍ത്തിക്കാവുന്നതുമാണ്. ഉദാഹരണമായി, ബ്രിട്ടനിലെ സഹകരണ സംഘങ്ങള്‍ യൂണിവേഴ്‌സിറ്റികളുമായി സഹകരിച്ച് പ്രഭാഷണങ്ങളും ചര്‍ച്ചകളും സംഘടിപ്പിക്കാറുണ്ട്. ഡെന്‍മാര്‍ക്കിലെ ഫോക്‌ലോര്‍ സ്‌കൂളുകളും സഹകരണ സംഘങ്ങളും തമ്മിലുള്ള ബന്ധം വളരെ ശക്തമായിരുന്നു. ഇന്ത്യയിലും ഇത്തരം ശ്രമങ്ങള്‍ ഏറെ നടക്കുന്നുണ്ട്. സഹകരണ വിഷയത്തില്‍ ബിരുദ, ബിരുദാനന്തര കോഴ്‌സുകളുള്ള യൂണിവേഴ്‌സിറ്റികളും ഇന്‍സ്റ്റിറ്റ്യൂട്ടുകളും പ്രവര്‍ത്തിക്കുന്നുണ്ട്. മാത്രമല്ല, വിവിധങ്ങളായ സെമിനാറുകളും ശില്‍പ്പശാലകളും സംഘടിപ്പിച്ചുവരുന്നുണ്ട്.
പോരായ്മ
തിരിച്ചറിയുക
അതേസമയം, സഹകരണ മേഖലയുടെ കരുത്തു ജനമനസ്സിലേക്ക് എത്തിക്കുന്നതിനുള്ള ശ്രമങ്ങള്‍ക്കു ചില പോരായ്മകളും നിലനില്‍ക്കുന്നുണ്ട്. മിശ്ര സമ്പദ്‌വ്യവസ്ഥ നിലനില്‍ക്കുന്ന നമ്മുടെ രാജ്യത്തു പൊതു – സ്വകാര്യ മേഖലകളുടെ കൂടെ സഹകരണ മേഖലയുടെ പ്രസക്തി വിദ്യാര്‍ഥികള്‍ക്കു മനസ്സിലാക്കാനുള്ള സിലബസല്ല സ്‌കൂള്‍ – കോളേജുകളില്‍ നിലനില്‍ക്കുന്നത്. സംഘം രൂപവത്കരണത്തില്‍ മതിയായ ചര്‍ച്ചകള്‍ നടക്കാത്തതും അംഗങ്ങളെ ബോധവത്കരിക്കുന്നതിനുള്ള തടസ്സങ്ങളാണ്. റോക്‌ഡെയ്ല്‍ സംഘത്തിന്റെ ലക്ഷ്യവും ഘടനയും പ്രവര്‍ത്തന രീതികളും ചര്‍ച്ച ചെയ്യാന്‍ രണ്ടു വര്‍ഷത്തിലധികം വേണ്ടിവന്നു. അതായതു, സഹകരണ വിദ്യാഭ്യാസം സംഘവുമായി ബന്ധപ്പെടുന്ന എല്ലാ വിഭാഗങ്ങളിലേക്കും വ്യാപിപ്പിക്കുക എന്ന രീതി സ്വീകരിക്കണം. നിലവിലെ വിദ്യാഭ്യാസ – പരിശീലന സംവിധാനങ്ങളിലെ പോരായ്മകള്‍ പരിഹരിച്ചുകൊണ്ട് പുത്തന്‍ രീതികള്‍ ആവിഷ്‌കരിക്കേണ്ടതും പ്രൊഫഷണലിസം ആഗ്രഹിക്കുന്ന ഈ മേഖലയുടെ ഉത്തരവാദിത്തമാണ്.
കാലോചിതമായി വിഷയങ്ങളില്‍ പരിഷ്‌കരണം കൊണ്ടുവരാനും പരിശീലന സ്ഥാപനങ്ങള്‍ ശ്രദ്ധിക്കേണ്ടതുണ്ട്. മാറിവരുന്ന സാഹചര്യങ്ങള്‍ക്കനുസൃതമായി അംഗങ്ങളുടെ പ്രതീക്ഷകളെ മാനിച്ചുകൊണ്ടും സ്ഥാപനത്തിന്റെ സാമൂഹിക ഉത്തരവാദിത്വം കണക്കിലെടുത്തു കൊണ്ടും കാലിക പ്രാധാന്യമുള്ള വിഷയങ്ങളില്‍ ചര്‍ച്ചകളും സംവാദങ്ങളും സംഘടിപ്പിക്കുക എന്ന രീതി ഇത്തരം സ്ഥാപനങ്ങള്‍ അവലംബിക്കണം. ഉദാഹരണമായി, പ്രാദേശിക വികസനവും തൊഴില്‍ സൃഷ്ടിക്കലുംപോലുള്ള ഉല്‍പ്പാദനപരമായ കാര്യങ്ങളില്‍ സംഘങ്ങള്‍ ഇടപെടേണ്ടുന്ന ഇന്നത്തെ കാലഘട്ടത്തില്‍ അത്തരം വിഷയങ്ങള്‍ക്കു പ്രാമുഖ്യം കൊടുക്കാന്‍ സ്ഥാപനങ്ങള്‍ ശ്രദ്ധിക്കേണ്ടതുണ്ട്. പരമ്പരാഗത വിഷയങ്ങളില്‍ മാത്രം ഒതുങ്ങിയുള്ള പരിപാടി പരിശീലനത്തിന്റെ പ്രസക്തി നഷ്ടപ്പെടുത്തും. അതുപോലെ, സാങ്കേതികവിദ്യയില്‍ അതിശക്തമായ മാറ്റങ്ങള്‍ വന്നുകൊണ്ടിരിക്കുന്ന സാഹചര്യത്തില്‍ ഇത്തരം സംവിധാനങ്ങളുടെ സൗകര്യങ്ങള്‍ ഉപയോഗപ്പെടുത്തുന്ന തരത്തിലുള്ള പരിശീലന പരിപാടികള്‍ക്കു സ്ഥാപനങ്ങള്‍ പ്രാമുഖ്യം നല്‍കേണ്ടതുണ്ട.്
മാനവശേഷി
വികസനം
സര്‍ക്കാരിന്റേയോ സഹകരണ വകുപ്പിന്റെയോ നിബന്ധനകള്‍ക്കു മാത്രം വിധേയമായി പരിശീലനം നല്‍കുന്ന ഒരു രീതി സംഘങ്ങള്‍ വച്ച് പുലര്‍ത്താറുണ്ട്. അതിനു പുറമെ അംഗങ്ങളുടെയും ഭരണസമിതിയംഗങ്ങളുടെയും ജീവനക്കാരുടെയും അറിവിന്റെ അളവിലും വൈദഗ്ധ്യത്തിന്റെ മൂര്‍ച്ചയിലും മനോഭാവത്തിലെ കാലോചിതമായ പുന:സൃഷ്ടിയിലും മാറ്റം വരുത്താന്‍ വിദ്യാഭ്യാസ – പരിശീലന പരിപാടികള്‍ സംഘങ്ങള്‍ സ്വന്തമായി ആവിഷ്‌കരിക്കേണ്ടതുണ്ട്. ഇതിന്റെ ഭാഗമായി സംഘങ്ങള്‍ മാനവശേഷി വികസന പദ്ധതി ( HRD Policy ) തയാറാക്കി അതിനായി പ്രത്യേക ബജറ്റുണ്ടാക്കിയാല്‍ വിദ്യാഭ്യാസ – പരിശീലന പരിപാടികള്‍ക്കു ഗൗരവം കൂടും.
സംഘങ്ങള്‍ക്കു മാര്‍ഗനിര്‍ദേശം നല്‍കാന്‍ നിയുക്തമായ വിവിധ സ്ഥാപനങ്ങളായ സഹകരണ യൂണിയന്‍, ഐ.സി.എം. എന്നിവയുമായി നിരന്തരമായി ബന്ധപ്പെടേണ്ടതും അവയുടെ സേവനങ്ങള്‍ ഫലപ്രദമായി ഉപയോഗിക്കേണ്ടതുമാണ്. അംഗങ്ങളെ ബോധവത്കരിക്കുന്നതിനായി സംസ്ഥാന സഹകരണ യൂണിയന്റെ വിദ്യാഭ്യാസപ്രവര്‍ത്തകരുടെ സേവനങ്ങള്‍ ശരിയായ രീതിയില്‍ ഉപയോഗപ്പെടുത്തേണ്ടതും ആവശ്യമാണ്. സഹകരണ സ്ഥാപനങ്ങളിലെ ജീവനക്കാരെ പരിശീലിപ്പിക്കാന്‍ ഐ.സി.എം. പോലുള്ള സ്ഥാപനങ്ങളുടെ സേവനവും ഉപയോഗപ്പെടുത്താവുന്നതാണ്. ഭരണസമിതിയംഗങ്ങള്‍ ചുമതലയേറ്റെടുക്കുന്നതിനു മുമ്പായി അവര്‍ക്കാവശ്യമായ വിദ്യാഭ്യാസ – ബോധവത്കരണ പരിപാടികള്‍ സംഘതലത്തില്‍ത്തന്നെ നടത്താവുന്നതാണ്. മേഖലയുമായി ബന്ധപ്പെട്ട വിവിധ വിഷയങ്ങളില്‍ ഭരണസമിതി യോഗങ്ങളില്‍ ചര്‍ച്ച സംഘടിപ്പിക്കാം. ആവശ്യഘട്ടങ്ങളില്‍ മേഖലയിലെ വിദഗ്ധരെ ഉള്‍പ്പെടുത്തി ഭരണസമിതി യോഗങ്ങളില്‍ ഹ്രസ്വ പ്രഭാഷണവും നടത്താം. ഈ രീതിയിലുള്ള നിരന്തരമായ ഇടപെടലിലൂടെ മാത്രമേ ഗുണപരമായ ഉയര്‍ച്ചയുള്ള സംഘത്തെ വളര്‍ത്തിയെടുക്കാന്‍ കഴിയൂ.
ശാസ്ത്രീയത
നഷ്ടപ്പെടുന്നു
വിദ്യാഭ്യാസത്തിനും പരിശീലനത്തിനും ശാസ്ത്രീയത നഷ്ടപ്പെടുന്നു എന്നതും ശ്രദ്ധിക്കേണ്ട കാര്യമാണ്. പരിശീലകരുടെയും പരിശീലന സ്ഥാപനങ്ങളുടെയും സൗകര്യാര്‍ഥം പരിശീലന പരിപാടികള്‍ സംഘടിപ്പിക്കുന്നതിനപ്പുറം ജീവനക്കാരുടെ ശക്തി – ദൗര്‍ബല്യങ്ങള്‍ വിലയിരുത്തലിലൂടെ കണ്ടെത്തിക്കൊണ്ടുള്ള പരിശീലന പരിപാടി ആവിഷ്‌കരിക്കേണ്ടതുണ്ട്. ഓര്‍ക്കുക, ജീവനക്കാരുടെ ആവശ്യങ്ങള്‍ക്കനുസൃതമായി പരിശീലനം സംഘടിപ്പിക്കുക എന്ന രീതിയാണ് ഇന്നു മറ്റു മേഖലകളിലെ സ്ഥാപനങ്ങള്‍ സ്വീകരിക്കുന്നത്. സഹകരണ പരിശീലനത്തിനു ശാസ്ത്രീയത കൂട്ടാന്‍ അംഗങ്ങളില്‍ നിന്നും ഉപഭോക്താക്കളില്‍ നിന്നും പൊതുജനങ്ങളില്‍ നിന്നും ജീവനക്കാരെക്കുറിച്ച് അഭിപ്രായങ്ങള്‍ സ്വീകരിക്കാവുന്നതാണ്. ഇതിനുപുറമേ, മേലധികാരികളില്‍ നിന്നും കീഴ്ജീവനക്കാരില്‍ നിന്നും ജീവനക്കാരുടെ അറിവിനെയും മനോഭാവത്തെയുംകുറിച്ചുള്ള അഭിപ്രായങ്ങള്‍ തേടുന്നതും പരിശീലന പരിപാടികള്‍ രൂപപ്പെടുത്താന്‍ സഹായകരമാകും.
വിദ്യാഭ്യാസ – പരിശീലന പരിപാടികള്‍ കാലോചിതമായി പരിഷ്‌കരിക്കാനും ശാസ്ത്രീയത കൊണ്ടുവരാനുമുള്ള ശ്രമങ്ങളില്‍ സഹകരണ സംഘങ്ങളുടെയും അംഗങ്ങളുടെയും ജീവനക്കാരുടെയും പരിശീലന സ്ഥാപനങ്ങളുടെയും കൂട്ടായ ശ്രമങ്ങള്‍ ആവശ്യമാണ്. പ്രൊഫഷണലിസം എന്ന ഉയര്‍ന്ന ഉത്തരവാദിത്തം വരുംകാലത്തെ സംഘങ്ങളുടെ നിലനില്‍പ്പിനും വളര്‍ച്ചയ്ക്കും അത്യന്താപേക്ഷിതമാണെന്ന ബോധവും വളര്‍ന്നു വന്നേ മതിയാവൂ.